Troonrede van 1924
De toespraak van de vorstin
(verhaal van 18-09-2024)
Gisteren was het de derde dinsdag van september, beter bekend als Prinsjesdag. Het moment waarop de koning de troonrede voorlas aan het volk. Dit deed mij denken aan de tijd waarin Nederlands-Indië in de troonredes werd vermeld.
Honderd jaar geleden was het koningin Wilhelmina, overgrootmoeder van onze huidige koning, die op 16 september 1924 de troonrede voorlas. De vorstin sprak over de economische crisis in het land, waarvan zij hoopte dat het dieptepunt inmiddels was bereikt. Op sommige punten was zelfs een opleving te bespeuren. In de troonrede sprak de vorstin over de veranderingen in de bestuursmacht van West-Java en de zeemacht.
Tegen het einde van de toespraak werd er in het bijzonder aandacht besteed aan de oprichting van een nieuwe school in Batavia. De koningin zei: “De aanstaande opening der Rechtshoogeschool te Batavia is wederom een schrede op den weg der geestelijke ontwikkeling van Indië.”
Enkele decennia eerder werden kinderen van betergesitueerde ouders naar Holland gestuurd om daar een goede vervolgopleiding te kunnen volgen en nu werd er een nieuwe hoge school geopend in Batavia. De tijden waren zichtbaar aan het veranderen. Indië kwam steeds meer op zichzelf te staan. Het Indo-Europees Verbond was er erg over te spreken.
Er werden pogingen gedaan om de beste professoren naar Indië te halen, zodat een goede Hollandse opleiding gewaarborgd zou zijn. Professoren in Nederland wisten dat er naar hen gezocht werd en vroegen daarom de meest riante salarissen. De Sumatra-Bode van 4 augustus 1924 maakte melding van professor Kan die een salaris eiste van 2.400 gulden per maand. Omgerekend naar nu zou dat ruim 22.000 euro zijn. Een week later vermeldde dezelfde krant dat de heer Kan akkoord was gegaan met een onduidelijk, maar wel lager salaris.
28 oktober 1924 werd de school in bijzijn van de gouverneur-generaal en veel andere hoogwaardigheidsbekleders feestelijk geopend. Voor het eerste schooljaar waren er tachtig aanmeldingen.
Waar volgden uw familieleden onderwijs? Gingen zij in de kost in Holland of bleven zij in Indië?
De troonrede van 16 september 1924:
Leden der Staten-Generaal,
Het verheugt Mij, Leden der Staten-Generaal, weder in Uw midden te verschijnen.
Schoon alle zorgen nog niet zijn weggenomen, mag gehoopt worden, dat de economische crisis thans haar diepste punt heeft bereikt. Zelfs valt voor het oogenblik in sommige opzichten eenige, zij het geringe opleving van handel, landbouw en nijverheid waar te nemen.
Ook de verbetering in den toestand van ’s Lands financiën kan als een lichtpunt worden beschouwd.
Het vooruitzicht is gewettigd, dat, indien ook de thans bij de Staten-Generaal nog aanhangige maatregelen van financieelen aard zullen zijn tot stand gekomen, de gewone uitgaven en inkomsten voor het dienstjaar 1925 in evenwicht zullen zijn.
Hoewel aldus het onmiddellijk dreigend gevaar voor ’s Lands financiën zal zijn gestuit, moet niettemin met onverzwakten ijver naar verdere bezuiniging worden gestreefd, ten einde mede daardoor de noodzakelijke voorwaarden te scheppen, welke voor het herstel
van de volkswelvaart onmisbaar zijn.
De betrekkingen, welke Wij met de andere Mogendheden onderhouden, zijn van den meest vriendschappelijken aard.
Andermaal zullen U voorstellen worden gedaan tot regeling van de sterkte en de samenstelling der zeemacht, en tot verdeeling van de kosten daarvan over de Staatsbegrooting en de begrooting van Nederlandsch-Indië.
Wetsontwerpen tot heffmg eener belasting op weelde-verteringen en tot verlaging van sommige te zeer drukkende directe belastingen zijn in voorbereiding.
De indiening van een wetsontwerp tot nadere regeling van de verplichte ziekte- en ongevallenverzekering van arbeiders is
spoedig te wachten, terwijl verdere ontwerpen van wet betreffende de herziening van de sociale verzekering in voorbereiding zijn.
In den financieelen en economischen toestand van Nederlandsch-Indië valt vooruitgang te bespeuren. De ontwerp-begrooting van dat gebiedsdeel, welke U eerlang ter overweging zal worden aangeboden, rechtvaardigt de verwachting, dat het tijdperk der tekorten op den gewonen dienst afgesloten is. Bij die begrooting zullen voorstellen aan Uw oordeel worden onderworpen, strekkende om te gemoet te komen aan de bezwaren, welke voor rechtspersonen aan de bestaande belastingregelingen verbonden bleken te zijn. Aan de voorbereiding der instelling, op de grondslagen der bestuurshervorming, van de provincie West-Java zal de laatste hand worden gelegd.
De aanstaande opening der Rechtshoogeschool te Batavia is wederom een schrede op den weg der geestelijke ontwikkeling van Indië. In Suriname blijft de staat der landsfinanciën zorgelijk en maken handel en bedrijf nog steeds moeilijke tijden door. De gang van zaken in Curaçao stemt daarentegen in menig opzicht tot voldoening.
Moge God Zijn zegen schenken aan Uwen arbeid!
Ik verklaar de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.