Bij het maken van mijn stamboom probeer ik een zo compleet mogelijk beeld te scheppen van de personen. Namen en data vul ik in en daarbij zoek ik woonplaatsen, opleidingen en beroepen. Een beroepsrichting riep wat vraagtekens bij mij op. Het gaat hier over ’s Lands Pandhuisdienst.

Twee van mijn ooms werkten bij deze dienst als beheerder op verschillende niveaus. De ene werd geplaatst op Salemba en Glodok in Batavia en de ander op Pasartoeri en Wonokromo in Soerabaja. Het was mij duidelijk dat deze gebouwen in de grotere steden stonden. Maar ook in kleinere plaatsen als Ngoepasan en Maospati vond ik ze terug.

Door het gouvernement werd in 1903 ’s Lands Pandhuisdienst opgericht. Het doel was om het arme deel van de inlandse bevolking een eerlijke lening te kunnen bieden. Zij konden hun spullen daar verpanden. Met andere woorden, het pandhuis hield de spullen in bewaring en gaf er geld voor terug. De meeste inlanders hadden weinig vertrouwen in banken, waardoor zij liever belegden in sieraden, bedrijfsgereedschap en kleding. Op deze manier kon er bij financiële nood een beroep worden gedaan op een roemah gadai. Tijdens de economische wereldcrisis in de jaren twintig en dertig wisten ook de Europese inwoners de weg naar hier naartoe te vinden.

Een lening werd niet zomaar gegeven. Het pandhuis vroeg rente die op kon lopen tot drie procent over het bedrag. Binnen een afgesproken periode moest het bedrag worden terugbetaald. Werd de lening niet op tijd afgelost dan vond een openbare verkoop plaats. Het pandhuis bepaalde de prijzen voor de verkochte goederen aan de hand van de marktprijzen. Hiervoor kregen zij regelmatig cursussen.

Filialen werden geopend naar gelang de plaatselijke behoeften. Vooral op pasardagen werd het pandhuis in het betreffende gebied opengesteld. De nieuwe Europese vrouwelijke inwoners van steden gingen er graag heen. Zij konden er – naast sieraden – kleding en aankleding voor hun nieuwe huis kopen.

Was er in uw familie iemand werkzaam bij ’s Lands Pandhuisdienst? Kochten uw familieleden er destijds hun spullen? Of heeft u ooit iets verpand?