Kent u dat? U onderzoekt het leven van één van uw voorouders en komt op een punt dat zij moeilijk te traceren zijn. Vragen als “wat deden zij?” of “waar waren zij?” komen dan voorbij. Tijdens mijn onderzoek naar het leven van Ciel had ik dit ook, in de periode 1934-1942.

Eind 1934 woonde zij nog op suikeronderneming Soekoredjo bij Bangil, maar doordat deze ging sluiten, moest zij noodgedwongen ergens anders gaan wonen. In Kleian’s adresboeken stond zij geregistreerd als woonachtige van Lawang. Doordat hierna enkele jaren geen druk is verschenen, is het onduidelijk wanneer zij naar Blimbing bij Malang is verhuisd.

De volgende oplage, vier jaar later, vermeldt haar als inwoner van Blimbing-west. Ik ken het gebied, maar waar haar huis stond, is onbekend. Pas op 4 maart 1942 duikt haar adres weer op. Op dat moment woont zij samen, met onder meer enkele familieleden, in een villa in de Bergenbuurt van Malang.

De informatie voor deze periode haalde ik uit de dagbladen. Dit waren voornamelijk de onderwijsresultaten en betrekkingen van de kinderen, aangevuld door verhalen van familieleden, waarvan het vrij zeker is dat Ciel daarbij aanwezig was. Dit schetste echter een klein deel van haar leven.

Om dit aan te vullen, was het belangrijk om te kijken wat er nog meer was. Zo kan de omgeving bepalend zijn voor hoe iets werd beleefd. Een feest in Soerabaja voelde anders aan dan één in Malang. In de eerste stad is het warmer, waardoor mensen sneller een loom gevoel hadden. Daarnaast schetst het een heel andere woonomgeving. Hierbij kan gedacht worden aan flora en fauna, maar ook de bergen rondom een stad.

Foto’s van vroeger, veel terug te vinden in de onlinecollectie van Universiteit Leiden, maken een beeld compleet. Mede hierdoor heb ik straatbeelden die nu niet meer bestaan kunnen zien. Ik zag de huizen met hun voorerven, winkeletalages en zelfs gemotoriseerd verkeer en inwoners van de stad. Foto’s vertellen meer dan duizend woorden, vooral in een stad uit een andere tijd, in een niet meer bestaand land.

Zo heb ik hoofdstuk vijf vormgegeven, door middel van deze kleine puzzelstukjes. En soms, wanneer er echt niets meer is, dan is het hoofdstuk iets korter.