Kun je meevoelen met de persoon waarover je schrijft? Het is een vraag waarop meerdere antwoorden mogelijk zijn. De een beaamt het, de ander lacht het weg. Voor mij werd de vraag nog wat specifieker: “kun je meevoelen met een persoon waarover je schrijft, maar die je nooit hebt gekend?”

Door het onderzoeken van het leven van Ciel kon ik gebeurtenissen aan haar koppelen. Er verschenen beroepen, woonplaatsen en een vertrekdatum. Dit werd de basis voor het schrijven van het levensverhaal. Een lijst met data en plaatsen zonder samenhang en de context.

Tijdens het schrijven van het verhaal kwam de opsomming weer voor de dag. De gebeurtenissen werden beschreven met kleur. Het verhaal begon te leven. Het wonen op een suikeronderneming ging van een mededeling naar een hele beleving. De woningen omgeven door groen, het geluid van de machines in de fabriekshal en samenkomsten op de sociëteit. Het maakte deel uit van het dagelijks leven. Als schrijver kon ik mij er steeds meer in inleven.

Door het schrijven met context ging ik er helemaal in op. Het voelde alsof ik naast Ciel stond. Alles was zwart-wit gekleurd. Stemmen waren er nauwelijks. Het begrijpen van het moment hing af van de blik in iemands ogen.

Intense gebeurtenissen beschreven niet alleen Ciels onmacht. Diep van binnen voelde ik ook haar onmacht tijdens de oorlog, de blijdschap toen haar dochter huwde, het verdriet bij het overlijden van een goede bekende. Het was er allemaal.

Nu kwam ik aan bij het moment van repatriëren. Of ja, ik noem het liever evacueren. Ik zag Ciel staan op de kade van de haven van Surabaja. Zij moest afscheid nemen van een vrouw die haar in haar hele leven had bijgestaan. Een vrouw die haar tweede moeder kon zijn. “Een oude boom moet je niet meer verplaatsen” was de reden dat Ciel wist dat het afscheid definitief was. Beide wisten ze dat ze door zouden leven, maar wel zonder elkaar nog te zien, te spreken of te omhelzen. Een apart rouwproces naast het vertrek.  Tijdens het beschrijven van dit moment voelde ook ik de frustratie, het verdriet en de onmacht.

Dus nogmaals de vraag: “kun je meevoelen met een persoon waarover je schrijft, maar die je nooit hebt gekend?” Ja, dit kan.