Kijkend naar oude foto's
Oude foto's, wie heeft ze niet eens gezien? Foto's uit een vervlogen tijd, vaak zwart-wit van kleur. Allemaal hebben ze een ander formaat. De ene is een pasfoto, terwijl de andere een briefkaart zou kunnen zijn. Door de tijd heen zijn ze gaan verkleuren, waardoor een witte blouse spontaan bruin is geworden. Deze kiekjes zijn allemaal de basis van een nieuw verhaal. Een verhaal wat nooit vergeten mag worden.
Oude foto's zijn voor mij onmisbaar. Voor zolang ik het mij kan herinneren had ik er al een grote belangstelling in. Ik denk dat ik nog maar drie jaar oud was en toen al rondliep met de trouwfoto's van mijn grootouders. Ik weet niet eens wat daarvan de reden was. Het lag dan ook in de lijn der verwachting dat ik de weinige foto's van mijn "Hollandse" grootouders eens zou meenemen en tot vervelens toe aan anderen zou laten zien. Gelukkig had ik een grootmoeder die iedere zaterdagmiddag trouw met mij naar de foto's keek en mij voorzag van het nodige commentaar. Vermoedelijk is hier dan ook mijn interesse in de tijd van vroeger begonnen.
Wanneer ik bij familieleden op bezoek ging, dan vroeg ik trouw naar oude familiefoto's. Wanneer er dan een album voor de dag kwam en ik het vast mocht houden en in mocht zien, dan was het alsof ik de heilige graal in mijn handen had. Aandachtig keek ik naar de oude foto's, zoekend naar voor mij bekende familieleden.
Eens was ik op bezoek bij een achternichtje van Ciel. Zij was verrast dat ik haar had gevonden en nog meer over het onderwerp. "Tante Ciel", die naam zei haar helemaal niets. Ze zei dat zij andere tantes die ik genoemd had wel kende, maar deze niet. Ook de naam van haar dochter Jops deed bij haar geen belletje rinkelen. Met een lichte teleurstelling stelde ik haar wat vragen over de familie, waarna ik het fotoalbum inkeek. Ik had er niet op gerekend dat ik ook maar iets van Ciel of haar dochter zou terugzien. Kennelijk had iemand eens in het album zitten wroeten, want toen ik het album opende zag ik eerst wat losse foto's, voordat de eerste bladzijde in beeld kwam. Het eerste wat ik zei was: "Deze foto ken ik, want dit is mijn grootmoeder Jops". En alsof het zo moest zijn, de tweede foto die ik zag was een foto waarop onder andere Ciel te zien was. De plaats waar zij stond was erg onduidelijk, maar ik kon haar herkennen aan de manier van poseren en de kleding die zij droeg. Die foto maakte heel mijn dag goed.
Menigmaal gingen de oude Indische foto's met mijn mee. Ik toonde de foto's in eerste plaats aan mijn vader, die zich daarop afvroeg wie de mensen op de foto's waren. Hij kende ze immers toch niet. Mijn moeder was doorgaans de tweede persoon die de foto's moest zien. Zij moest voor mij gaan bepalen welke naam bij welk gezicht hoorde.
Voordat ik conclusies trok over wie het waren deed ik onderzoek. Een voorbeeld daarvan is "de bekende tante Oet". Zij was een nicht, maar ook beste vriendin van Ciel. Ik kende haar slechts bij naam, niet van gezicht. Aan de hand van kleine details achter op foto's, in combinatie met berichten uit kranten en een foto van haar moeder heb ik kunnen achterhalen dat ik drie foto's van haar had. Mijn moeder was degene die dan mijn theorie moest bevestigen, want ontkrachten was geen optie meer. Andere foto's heb ik eens opgestuurd naar neef Edje, die mij de namen kon geven van veel ooms en tantes.
In het boek waaraan ik werk beschrijf ik het merendeel van de foto's uit het leven van Ciel. Deze vertellen een deel van het verhaal en voegen details toe die ik zelf nooit zou kunnen weten. Details over het uitzicht tijdens een vakantiereis naar Tretes, de kledingstijl in het dagelijks leven in het nieuwe Surabaja of het interieur in een klein kamertje ergens op eenhoog in Den Haag. Maar ook over de stemming van iemand in een bepaalde tijd, bijvoorbeeld het portret wat werd gemaakt voor de Japanse registratiekaart. Een vorm van verdriet is te lezen in haar van de camera wegkijkende ogen.
Wil je onderzoek doen naar je familiegeschiedenis, ga eens het gesprek aan met de oudste generatie. Helaas heb ik mijn grootouders daarvoor te jong verloren en heb de informatie moeten achterhalen via de volgende generatie.
Dus begin er zo snel mogelijk mee. Het is niet eens nodig om rechtstreeks te vragen naar onderwerpen als de oorlog en het vertrek uit Indië. Soms kan het openen van een fotoalbum voor genoeg verhalen zorgen.
